Vanenburger appel Boomgaard

Fruit heeft voor buitenplaatsen door de eeuwen heen een bijzondere plek gehad. Boomgaarden werden prominent afgebeeld op oude kaarten. Uitgebreide beschrijvingen van fruitrassen worden uitgegeven zoals de ‘Pomologia’ van Herman Knoop in 1763 en ‘Pomologia Batavia’ van Van Noort in 1830. Er werd gekweekt, verkocht en gepronkt. De kunst van het leiden en vormen van fruitbomen is verheven tot een echte tuinkunst. Bijzondere leivormen gaven aan dat eigenaar een zeer kundig tuinbaas in dienst had.

Boomgaard en moestuin

Wanneer Hendrik van Essen in 1664 de Vanenburg laat bouwen door Phillip Vingboons, wordt daarmee ook de kenmerkende indeling vormgegeven van 3 rechthoekige vlakken omgeven door grachten. Deze indeling is nog steeds goed te zien op het landgoed zelf, plattegronden en kaarten. Het huis werd op het middeneiland gepositioneerd en de 2 overgebleven vlakken werden ingedeeld als boomgaard en moestuin. 

Ook uit latere beschrijvingen wordt specifiek de aanwezigheid van fruit benoemd. ‘hoven, boomgaerden, allees etc” wordt er geschreven in een opsomming van wat er in de periode van Lucas Willem van Essen in 1710. Op de kaart van J. de Man uit 1805 is duidelijk de invulling te zien van de percelen. Boomgaerden ten noorden van het landgoed en hoven aan de zuidzijde.

Kweker van het ras

Toen in 1807 de toenmalige eigenaar E.J.B. van Goldstein een gedeelte van het landgoed verkocht aan de heer Jan Laurens Pit, lijkt dit op het eerste gezicht een onbeduidende gebeurtenis in de historie van het landgoed. Helemaal omdat de heer Jan Laurens Pit maar kort eigenaar is geweest en zijn eigendommen in 1811 alweer verkocht aan Francois Henri van Eersel. 

Toch vinden we juist in de ‘Pomologie Batavia’ van Van Noort uit 1830 een uitgebreide beschrijving van het ‘Vanenburger’ appelras, met daarbij de vermelding: “Deze belangrijke appelsoort is afkomstig van den Huize Vanenburg, gelegen tusschen Harderwijk en Nijkerk, voormaals toebehoorende aan wijle den Heer PIT, van welk Landgoed deze appel den naam ontleend heeft, zijnde aldaar door den eigenaar uit een pit aangekweekt.”

Omschrijving Vanenburger appel

In de ‘Pomologia Batavia’ heeft Van Noort het over een uitmuntende appel van een groengele kleur en geelgroene stipjes, bros vruchtvlees en een zeer geurige smaak. Helaas blijft het bij deze fantastische beschrijving, want het soort is niet meer te vinden, ook niet op landgoed Wickenburg zoals in de beschrijving wordt verondersteld.

Vanwege de realisatie van parkeerplaatsen en hotelkamers in de jaren 80 van de vorige eeuw, is van de ‘boomgaerden’ op de Vanenburg nog een klein gedeelte in gebruik als boomgaard. Wel kunt u hier de sfeer proeven en een stap zetten in de rijke historie van de Vanenburg.