Vanenburger wapen Koetshuis

Bij aankomst op het landgoed schittert het Vanenburger wapen u tegemoet. Een ereteken voor de vroegere bewoners van het landgoed. Tegelijk laat het wapen de status van de bewoners zien. Door de verschillende eigenaren heeft Kasteel De Vanenburg een rijke historie, die al lange tijd bewaard is gebleven. Dit wordt anno 2025 nog steeds zichtbaar in het wapen, al heeft het wapen er niet altijd gehangen. Waar komt dit wapen vandaan? Wat betekent het Vanenburger wapen? Voordat we dit kunnen beantwoorden, moeten we wat meer weten over de vorige bewoners.

Familie Van Essen 

In 1608 werd Hendrick van Essen geboren. Op 25-jarige leeftijd werd hij opgenomen in de Ridderschap van de Veluwe. Hij vertegenwoordigde het platteland in het lokale bestuur. Een jaar later kwam hij in de Raad van State en maakte hij deel uit van de Staten-Generaal. Ook werd hij burgemeester van Harderwijk, rekenmeester van Gelderland en landdrost van de Veluwe. U kunt zich voorstellen: het was een belangrijke man van adel.

Toen Hendrick 33 jaar oud was (1641), trouwde hij met Theodora Margareta Vijgh. Hendrick en Theodora kregen in hun huwelijk een jongen en een meisje. Na drie jaar overleed zijn vrouw Theodora Margareta. Hendrick hertrouwde in 1647 met Geertruid Margareta van Varick. Samen kregen ze 5 kinderen.

De bouw van het Vanenburger huis

Op 16 mei 1645 kocht Hendrick van Essen (1608 – 1681) ‘de Hoff te Nuld genaempt Vaenenburg’, ofwel landgoed de Vanenburg. Hendrick gaf in 1664 opdracht voor de bouw van een huis op het landgoed. Hij liet dit huis ontwerpen door de Amsterdamse architect Philip Vingboons. Nog altijd vormt dit ontwerp de basis voor het huidige landgoed. In 1665 werd de bouw van het huis afgerond, en werd het Vanenburger wapen boven de ingang geplaatst. 

Over de bouw van het Vanenburger huis verwijzen wij u graag door naar het verhaal van Philip Vingboons. U kunt ook meer lezen over de bouw van de papiermolen en de inrichting van het landgoed. Maar voor dat u zich daar verder in verdiept, gaan we meer ontdekken over het Vanenburger wapen.

Het lege landgoed

In de periode tussen 1805 en 1820 werd de Vanenburg meerdere malen verkocht. In 1820, na de tijd waarin Nederland bezet werd door Frankrijk, kreeg de familie Van Goltstein de Vanenburg opnieuw in handen.

Hendrik Rudolf Willem van Goltstein kocht echter niet het landgoed met het fraaie huis. Het huis was afgebroken. Men weet niet waarom, sommigen denken dat het door oorlogshandelingen verwoest was. Van Goltstein koos ervoor om geen nieuw huis meer op het landgoed te bouwen. In 1848 kocht Van Goltstein het landgoed Oldenaller in Putten.

Na het overlijden van Van Goltstein kreeg zijn dochter Anna Frederika het landgoed van de Vanenburg. Anna Frederika trouwde met Frederik Willem Jacob van Aylva, de baron van Pallandt. Zo kregen baron en barones van Pallandt na het overlijden van Hendrik van Goltstein het bezit van het landgoed de Vanenburg. Baron en barones van Pallandt lieten het huis weer opbouwen. In 1870 gingen ze hier zelf wonen.

Het verdwenen wapen

Tijdens de verwoesting van het oude Vanenburger huis is het wapen spoorloos verdwenen. Maar waar was het Vanenburger wapen? Jarenlang miste het kasteel het wapen. Het wapen werd later op een mysterieuze plek gevonden: in de gracht van landgoed Oldenaller, een aantal kilometer verderop. En hoe die daar terechtkwam? Daar kunnen we alleen maar over speculeren… 

In 1927 is het wapen weer teruggeplaatst. Dit keer niet boven de ingang, maar midden op de voorkant van het kasteel. Een plaats waar het wapen zeker niet te missen is. Voor 1927 had het kasteel een vlak geveleinde. Na 1927 is er een timpaan geplaatst. Dat is het driehoekige figuur waarop het Vanenburger wapen is bevestigd. Dit was in de tijd dat neef en levensgenieter Joeki van Pallandt het kasteel bezat.

De betekenis van het wapen

Een familiewapen bestaat uit een schild, helm met helmteken, helmkleden en een wrong. Verder werd het wapen vastgehouden door schildhouders op een voetstuk en werd er vaak een spreuk of tekst bij genoemd. Het schild is het allerbelangrijkste onderdeel van het familiewapen. Zo ook bij het Vanenburger wapen.

Nu we wat meer hebben ontdekt over de families die van grote invloed zijn geweest op het landgoed, kunnen we begrijpen wat het wapen betekent. In het wapen dat nog steeds op het huis van Kasteel De Vanenburg schittert, ziet u twee familiewapens. De wapens worden bij elkaar gehouden door twee leeuwen als schilddragers.

Familiewapen links

Aan de linkerkant staat het familiewapen Van Essen. In de blauwe vakken van het schild staan gouden kruisen. Dit verwees vaak naar het christelijk geloof. In de zwarte schuinbalk staan gouden ruiten in de richting van de balk. Het helmteken bestaat uit twee buffelhoorns: rechts een gouden hoorn en links een zwarte hoorn.

Opvallend genoeg staan er tekens op het wapen: CIↃ IↃC LXV, wat we kunnen vertalen naar het jaartal 1665. Weet u het nog? Dat was het jaar waarop de bouw van het Vanenburger huis werd voltooid door Hendrick van Essen en zijn vrouw Geertruid Margareta van Essen - van Varick.

Familiewapen rechts

Ook het wapen van familie Van Varick kreeg een plaats in het wapen van de Vanenburg. Het familiewapen Van Varick had in het schild drie blauw getongde en gekroonde rode leeuwenkoppen. Boven het schild zat het helmteken: een leeuwenkop tussen twee zilveren struisveren.

Kortom, het wapen van de Vanenburg verwijst naar de families Van Essen en Van Varick. Onder het wapen staat het jaartal 1665, het jaar waarin het Vanenburger huis voor het eerst werd gebouwd. Na de verwoesting van het huis was het wapen spoorloos verdwenen, totdat deze werd gevonden in de gracht van landgoed Oldenaller. In 1927 werd het wapen weer in ere hersteld en op het kasteel geplaatst.