In 1660 vroeg Hendrik van Essen, eigenaar van landgoed de Vanenburg, aan de Rekenkamer in erfpacht het ‘recht van ‘t waeter tot een pampiermoolentgen off anders, op seecker waeter komende van Grobbenbeeck … daer bij noch soude moeten trecken het waeter van Schoonderbeeck komende langes Jan Wijnkoops hoffstede’.

Bij aankomst op het landgoed schittert het Vanenburger wapen je tegemoet. Een ereteken voor de vroegere bewoners van het landgoed. Tegelijk laat het wapen de status van de bewoners zien. Door de verschillende eigenaren heeft Kasteel De Vanenburg een rijke historie, die al lange tijd bewaard is gebleven. Dit wordt anno 2025 nog steeds zichtbaar in het wapen, al heeft het wapen er niet altijd gehangen.

De geschiedenis van Kasteel De Vanenburg bevat een inktzwarte bladzijde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Kasteel De Vanenburg tussen april en oktober 1942 gebruikt als een Joods werkkamp en in 1944 voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

Wanneer u het landgoed betreedt, springen de grachten, lanen en de bijzondere tuinstijl u direct in het oog. Deze eeuwenoude inrichting is van groot belang voor de volgende generaties. Daarom willen wij u graag kennis laten maken met het landgoed.

Fruit heeft voor buitenplaatsen door de eeuwen heen een bijzondere plek gehad. Er werd gekweekt, verkocht en gepronkt. De kunst van het leiden en vormen van fruitbomen is verheven tot een echte tuinkunst. Bijzondere leivormen gaven aan dat eigenaar een zeer kundig tuinbaas in dienst had.

Eén van de meest opmerkelijke geschiedenisverhalen van het landgoed begint in de tweede helft van de 19e eeuw, toen baron Frederik Willem Jacob van Pallandt en zijn vrouw, barones Anna Frederica Everdina van Pallandt-Goltstein, het landgoed betrokken.

Het landgoed, dat bekendstaat om zijn 17e-eeuwse grachten- en lanenstelsel, heeft prachtige tuinen die verzorgd moesten worden door tuinpersoneel. Daarom werd er op het landgoed plaats gemaakt voor een heuse tuinbaas: Pieter Noordanus en zijn gezin.

Een oude ansichtkaart laat een aantal koeien grazend in een weiland zien. Dit titel luidt: ‘Lakenveldsche koeien in de weide van Huize Vanenburg’. Op de achtergrond Huize Vanenburg en op de voorgrond de typische verschijning van Lakenvelder koeien met hun karakteristieke witte ‘laken’.

Kasteel De Vanenburg heeft een historie met exotische planten. In de 17e-eeuw was het namelijk in de mode om een grote verzameling van de meest uiteenlopende planten te hebben. In die tijd was de status van de eigenaar af te lezen van het assortiment planten. Met een bloeiende exoot kon een landgoedeigenaar andere eigenaren jaloers maken.

Aan de achterzijde van het landgoed, schittert tussen de bomen door een bosvijver. Deze bosvijver heeft een bijzondere plek in de historie, zowel voor het landgoed van Kasteel De Vanenburg als voor het dorp Putten.

Aan de voorzijde van Kasteel De Vanenburg, verscholen tussen de bomen, ligt het monument Sarah. Dit monument herinnert aan een donkere bladzijde in de geschiedenis van het landgoed. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Kasteel De Vanenburg een van de ruim vijftig locaties die door de Duitse bezetter werden ingericht als Joods werkkamp. In 1942 werden hier ongeveer 125 Joodse dwangarbeiders ondergebracht, hoewel het kamp een capaciteit had voor tweehonderd mensen, is dit aantal waarschijnlijk nooit bereikt.